Temperatuur oppervlaktewater, 1910 - 2019

Toename van temperatuur in grote rivieren

Sinds 1910 is de gemiddelde watertemperatuur in de Rijn met bijna 3 graden gestegen en die in de Maas met ruim 2 graden. In deze periode nam ook het aantal dagen met een temperatuur boven de 20 graden sterk toe, van ongeveer 25 in 1910 naar 85 dagen nu. Ook komt nu de temperatuur al regelmatig boven de 25 graden. Het aantal dagen dat 's winters de temperatuur beneden de 5 graden komt, neemt sterk af. In sommige winters wordt deze lage temperatuur niet meer bereikt. In dezelfde periode is de gemiddelde temperatuurstijging van de lucht 1,5 ºC.

<table><tbody><tr><td>&nbsp;</td><td colspan="2">Rijn bij Lobith</td><td colspan="2">Maas bij Eijsden</td><td colspan="2">Luchttemperatuur Nl</td></tr><tr><td>&nbsp;</td><td>1910-1914</td><td>2015-2019</td><td>1911-1914</td><td>2015-2019</td><td>1910-1914</td><td>2015-2019</td></tr><tr><td>Jaargemiddelde ºC</td><td>11,0</td><td>13,8</td><td>12,1</td><td>14,2</td><td>9,5</td><td>11,0</td></tr><tr><td colspan="5">Aantal dagen/jaar</td><td>&nbsp;</td><td>&nbsp;</td></tr><tr><td>Lager dan 5 ºC</td><td>69</td><td>21</td><td>44</td><td>12</td><td>&nbsp;</td><td>&nbsp;</td></tr><tr><td>Hoger dan 20 ºC</td><td>20</td><td>93</td><td>32</td><td>88</td><td>&nbsp;</td><td>&nbsp;</td></tr><tr><td>Hoger dan 25 ºC</td><td>0</td><td>5</td><td>1</td><td>4</td><td>&nbsp;</td><td>&nbsp;</td></tr></tbody></table>

Oorzaak stijging watertemperatuur

Het water in de grote rivieren wordt gebruikt als koelwater voor elektriciteits- centrales en industrie. De stijging van de watertemperatuur in de grote rivieren komt door de combinatie van lozingen van koelwater en de stijging van de luchttemperatuur. De luchttemperatuur is in deze periode in Nederland met 1,5 ºC gestegen en vooral vanaf 1990 sterk toegenomen. De watertemperatuur in de rivieren is vanaf 1910 gestegen. Sinds 2000 is de watertemperatuur niet verder gestegen, waarschijnlijk door minder lozing van koelwater.

Stijging watertemperatuur ook in beken

In de kleinere wateren stijgt de watertemperatuur ook. In de beken in Drenthe is de watertemperatuur met 3/4 graad gestegen in 40 jaar. Dit komt vooral door de stijging van de luchttemperatuur die in deze periode sterk is toegenomen. Andere factoren die van invloed kunnen zijn, zijn lozingen van rioolwaterzuiveringsinstallaties, veranderingen in het landgebruik of beschaduwing door bomen

Doelstelling temperatuur in de Kaderrichtlijn Water (KRW)

De watertemperatuur is onderdeel van de fysisch-chemische beoordeling van de KRW. Voor de meeste wateren geldt een norm (goede ecologische toestand) voor de maximale dagtemperatuur van 25 ºC. Alleen voor het watertype 'langzaam stromende bovenlopen' geldt een maximale temperatuur van 18 ºC, maar deze norm is bij verschillende waterlichamen verhoogd tot 20 of 25 ºC (goede ecologische potentie). 

Voor het lozen van koelwater in rivieren is de norm dat het rivierwater maximaal 3 ºC mag opwarmen tot een maximum van 28 ºC. Als de watertemperatuur boven de 28 ºC is, leidt dat tot beperkingen in de lozing van koelwater. Voor kanalen, estuaria en de Noordzee gelden iets andere eisen. Voor de drinkwater innamepunten geldt een maximum temperatuur van 25 ºC.

Verdere temperatuurstijging in de toekomst

Door klimaatverandering zal ook in de toekomst de watertemperatuur verder stijgen. Daarbij is ook de rivierafvoer belangrijk, bij een lagere rivierafvoer neemt de temperatuur 's zomers sterker toe dan bij hoge rivierafvoer. Voor de Rijn is de verwachting dat de temperatuur in augustus in 2050 1,5 ºC hoger ligt, en in de periode 2070-2100 zelfs 3,5 ºC (ICBR, 2013). Een dergelijke temperatuurstijging zal consequenties hebben voor de biodiversiteit in de rivier, onder andere doordat verschillende vissoorten hier niet op zijn aangepast. Ook het aantal dagen met een temperatuur van minder dan 5 ºC zal sterk dalen en in e verre toekomst nul zijn. Dat heeft weer consequenties voor warmteminnende soorten, waaronder veel exoten.